Nga BARUCH TENEMBAUM

Dita e Përkujtimit të Holokaustit na jep një mundësi për të përkujtuar dhe nderuar kujtimin e viktimave të persekutimit nazist, një nga kapitujt më të errët të historisë njerëzore.

Rëndësia e kësaj dite u theksua kohët e fundit nga Presidenti i SHBA, Donald Trump, i cili botoi një thirrje zyrtare për njerëzit e Shteteve të Bashkuara për “të vëzhguar Ditët e Kujtimit të Viktimave të Holokaustit, nga 28 prill deri më 5 maj 2019, dhe të nderojnë në mënyre solemne përvjetorin e çlirimit të kampeve të vdekjes naziste, me studime të përshtatshme, lutje dhe përkujtim, dhe për të nderuar kujtimin e viktimave të përndjekjes së Holokaustit dhe Nazistit duke kujtuar mësimet e kësaj mizorie në mënyrë që ajo të mos përsëritet kurrë “.

Ky është një gjest madhështor nga udhëheqësi i vendit që udhëheq botën e lirë.

Dita e Përkujtimit të Holokaustit na nxit gjithashtu të reflektojmë mbi heroizmin e atyre që luftuan kundër nazizmit, duke përfshirë edhe ata të persekutuar, shpëtimtarët e tyre dhe ushtarët e ushtrive çlirimtare.

Holokausti kishte dy fytyra të kundërta. E keqja e mishëruar nga nazistët dhe mbështetësit e tyre tenton ta errësojë guximin dhe mirësinë e atyre që e kanë përballur atë, sepse mendja njerëzore është më e prirur të njohë mizoritë, sesa altruizmin e pastër.

Hebrenjtë e guximshëm që organizuan kryengritjen e getos së Varshavës, grupet e ndryshme të partizanëve na japin një shembull të shkëlqyer të heroizmit të viktimave.

Po kështu, shpirti luftarak i ushtarëve aleatë, i cili dëboi okupatorët nazistë nga Evropa dhe çliroi kampet e përqendrimit, nuk mund të minimizohet.

Fronti i tretë i mirësisë ishte i mbushur me gra dhe burra të guximshëm nga të gjitha sferat e jetës, të cilët vendosën të mos qëndronin me kotësi në fytyrë nga e keqja. Në vend të kësaj, këta shpëtimtarë iu drejtuan viktimave të makinës vrasëse naziste, duke ofruar mbrojtje për të përndjekurit, shpesh duke rrezikuar jetën e tyre dhe atë të familjeve të tyre.

Shumë prej shpëtimtarëve ishin diplomatë të shquar, si: suedezi Raoul Wallenberg, portugezi Aristides de Sousa Mendes, braziliani Luis Martins de Souza Dantas, spanjolli Sebastian de Romero Radigales, nuni i Vatikianit, Angelo Rotta dhe zvicerani Carl Lutz, vetëm për të përmendur disa emra. Të tjerët u bënë të famshëm pasi u zbuluan veprat e tyre, si Irena Sendler polake dhe italiani Gino Bartali. Shumë të tjerë janë ende anonim, por të gjithë vepruan në ndërgjegjen e tyre.

Disa dekada më parë, unë themelova Fondacionin Ndërkombëtar “Raoul Ëallenberg”, bashkë me mikun tim të ndjerë Tom Lantos, i vetmi i mbijetuar i Holokaustit, i cili shërbeu në Kongresin e SHBA-ve, duke u bërë Kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës. Tomi, vetë u shpëtua nga Wallenberg, dhe më vonë u bë pjesë e rrjetit të shpëtimit të tij.

OBJEKTIVI e OJQ-së tonë është pikërisht për të ruajtur dhe zbuluar trashëgiminë e shpëtimtarëve, duke u përpjekur të fusë shpirtin e tyre të solidaritetit qytetar në mendjet dhe zemrat e brezave të rinj.

Në vitin 2014, nisëm një program arsimor ambicioz të titulluar “Shtëpitë e Jetës”. Ideja ishte të identifikoheshin dhe të shënonin me pllaka të veçanta ato vende në Evropë që ofronin strehë për viktimat e persekutimit nazist.

Pesë vjet më vonë, ne kemi arritur të identifikojmë më shumë se 500 Shtëpi të Jetës në Evropë dhe ne jemi në proces të shënimit të secilës prej tyre. Ne kemi mësuar se shumica e refugjatëve ishin fëmijë, të lënë nga prindërit para se këta të fundit të deportoheshin në kampet e përqendrimit nazist dhe të vdekjes.

Një numër i madh i “Shtëpive të Jetës” kishin lidhje me Kishën Katolike. Vetëm në Itali dhe Francë, qindra kisha, konventa, manastire dhe shkolla katolike ishin pjesë e këtij rrjeti të ndërlikuar, një fakt që thekson rëndësinë e hapjes së arkivave të Vatikanit të kohës së luftës, siç u njoftua më herët këtë vit nga Papa Françesku, për të kuptuar roli i luajtur nga Kisha.

Në muajt e ardhshëm ne kemi për qëllim të shpallim tre “Shtëpi të Jetës” në Hungari ku qindra fëmijë u strehuan dhe shpëtuan. Mund të imagjinohet vetëm sa jetë ka lindur nga këta fëmijë.

Duke u kthyer pas në kohë,  më 27 janar 2019, në një ceremoni te hapur që u zhvillua në Tiranë, me pjesëmarrjen e Presidentit të Shqipërisë Ilir Meta dhe personaliteteve nga qeveria e shqiptare, fondacioni ynë e shpalli gjithë vendin e Shqipërisë si “Shtëpia e Jetës”.

Ky vend i vogël në Ballkan, kryesisht mysliman, është i vetmi nën pushtimin nazist që e përfundoi luftën me më shumë hebrenj sesa para shpërthimit të Holokaustit. Kjo ishte për shkak të faktit se i gjithë vendi, duke përfshirë politikanë dhe njerëz të thjeshtë, u dha strehim jo vetëm hebrenjve shqiptarë, por edhe hebrenjve nga vendet fqinje, bazuar në parimin etik të quajtur “Besa”, i cili në shqip i referohet “Premtimit”, ose “Kodi i Nderit”, ku shqiptarët do t’i mbrojnë gjithmonë miqtë e tyre, madje duke rrezikuar jetën e tyre.

Programi i “Shtëpive të Jetës” në mënyrë të qartë ilustron guximin e shpëtimtarëve dhe në prag të Ditës së Përkujtimit të Holokaustit, të gjithë duhet të mendojmë për kujtimin e bekuar të viktimave dhe shpëtimtarëve të tyre.

Fryma e tyre e përbashkët do të na ndihmojë të gjithëve në përpjekjet tona për të parandaluar një holokaust të ardhshëm.

***

Autori i shkrimit, BARUCH TENEMBAUM, është themelues i Fondacionit Ndërkombëtar “Raoul Wallenberg”

Botuar në gazetën “The Jerusalem Post”.

Titulli origjinal: Duke reflektuar mbi heroizmin e viktimave dhe shpëtimtarëve në Ditën e Përkujtimit të Holokaustit